Sining Pirthe Adang’an aphan Arnam Alammthe – Ingkung 6
Karjong alam aphuthak pulote kamatha paklong peme nangji, Ne lam ahin arjudun peme nangji, lapen ahokpet Ne Karjong lapen Ne bang arpum aphuthak chini peme nangji, lapen Ne lamthe lapen Ne bang arpum ke, lahinhin chekak un’elo, laso ajok kadokave amonit tame Ne kedobom along Nephan ningpangsam thekpo. Ne kadokave kedoan athak kengpak chibidamlo, Ne somindar adangpi ajam kethepik atok-ano tame langdamlo, lapen Ne kadokave amonit atum angbong kengkam chejordamlo, monit angbong akedok lapen akeho chomatlongtheilo – tebonta monit ke Nephan chininepinlang, Ne kedam’un ahut alang ke Nephan thangnat ta ardi chipidundedetlo. Athema Ne ke dojoi, lapen mekbin ason asai klemponpedetlo, inutnat ta ahokpet Nephan theklongle. Pini arni ke hako ason kalilo: Ne hala kasorjon kecheng apor ahut pen ketheklongledet asai si klemponpo, aove doan ahut sitame karjulongledet alamthe si ningjepo, athe Ne arjulo pima kadokave amonit atum ok along Nephan nangchini longlo. Lahei henlo Ne kisik-kedang angdeng doan, bonta monit ke masapsonat tame chinidamdelang. Ne pangdeiplang si ningjelo puvoiphit tame, monit atum kamanghu si dolang; latum aphan kapachiniji lake sungkrunglang. Tangte lake monit atum kamatha kangdei apot kalima? Tangte lake klardak pen kopima Ne kepameji pu akar’idam kalima? Ningkan koan pen lone, Ne monit along thangnat ta klemkle; ningkan dam’olo, Ne ok kachepharlotang abang pen chephosaplo pu sitame, Ne kangthirjir pen pima kevangvek ase inutnat tame arjulongledetlo. Lasi monit atum Ne phuthak akachinidam theklor si duredetlo, aove doan sita alangtum Nephan akanghon along ke thangnat siksaksedet puvoiphit tame. Pini arni, tebontame, Ne nangtum along kemanghumeme asai klem tanglo, laso asai ke pima kemathadam un’edet lapen kipun un’edet, lapen Ne penang an alamthe ningje tanglo. Lapen tebonta, lapuson kephoponbom along, nonpu ta penang an komatma Nephan Ne kedobom along kachekhangthip atum dobomlang. Ne nonke nangphan isi-hini kejongdam alam nangpipo.
Arnivang ta keklardakde a’Arnam aphan si nang ardomlo, Ne akar’idam otthipji si bor’ilo lapen chethe aphuthak kachinidam thekji pulo. Tebonta Ne lamthe chetonglo te, nang ke lahei aphan prekjek si langronglo; nang Ne lamthe lapen Karjong aphan angton pen hoklo, tebonta Ne bang arpum aphan turchorlo, bangso abangphu aphan kroilo pima Ne ke ahokpet lason alamthe ningje thekthe pulo, pima lahei anke Ne karjong pen si pinkhatlo. Kopilo lason kephodam ahut nang akachinidam? Ne lamthe along nang kroidunlo elong angdeng an tebonta ok aphuthak atheke Ne Methang kachepindeng aphan ke prekjam arsikjik kapahanchathap si dolo. Nang arnivang tame kaporhi apor chepadamlo, lapen pulo, “Kopi apot si Alangli lapuson le klemronglo? Lahei Arnam pen si vangvek loma? Kali, un’e! Alangli ta ne pen puan kacheprekpik kalilo – Alangli ta jongjonglo, ne son thakthak abangphulo.” Kopuson si lason kephodam alam kethan kapajirmi thekpo?
Komatlo nangtum angbong la athak ason cheparidengde? Komat aphanlo lason ahormu pen chepangrompetpe? Lahei kacheklang ke nang ke’otthip salajong akhi-adat achet-abet asonlo, kache’oji kaike ninghanghelo. Nonpu ta nang mena akamathadamvet pen chepedukji rirelang; alar ke, nang Nephan Methang pen keklemji si chonghonglo. Ahok alam ke than nangkokji, inutnat abangphu tame komatma kiriredet atum anke Nephan kachiniji cheparjangtang pen pulo. Lahei anke ajor kavedet alamthe kalilo pima Ne nangtum aphan kethan. Athe Ne nangphan akaprek kejongdamme alam akaprek ahin akachinidam pen nang kethek muchotji aphan nangpi theklo.
Pitor alam keparnopon ahut, monit atum alang aphuthak thangnat ta kijut akemesenji puke ningje athai avepinlo. Latum menmen si pima alang Arnam aphan kachininedet batai kethom alam ningchemathadamlo, koson si alang Arnam aphan asat kelang loma Sobar aphan kipidet pen, lapen koson si alang kapadusi ke Arnam apharman thengparpan along vekparpinphit pen thinangloma, lapen dopiklang. Nonke Ne nangtum koson si Pitor Nephan kachinima lapen kopi akijut si alang kachetongnangma pu alam ardi kipidam pen than pajirmidampo. Pitor ke mesen aboi kedo abang, bonta alang kephodam anke hala Paul ason kalidet: Alang api-apo ke Nephan chenek-holo dolo, latum anke hi’isarpo pima Sobar si cheparidengponlo lapen, laso ajok, latum Pitor aphan Arnam alam thangnat thanthedetlo. Pitor ke reset, thekser, lapen ha bihek arta ahut pen si alang api-apo atum chinghonpik khangjang. Tebonta kesar arta ahut an, alang ke alangtum ahotur chemandetlo athema alang ke Ne phuthak kachiniji ingtonkoklo, lapen lahei aphuthak anke panungkuklo. Lake athema, doan pen athak, alang kroilo pima sining lapen pirthe lapen kadokave ahormu anke Jakongtheparpik arideng along si dolo lapen pima kadokave kemesen ahormu anke Arnam pen si vanglo lapen ke Alanglihin pen si jasemet pinkhatlo atheke Sobar cheparidengdun movepinlo. Pitor api-apo atum angbong kethak akacheprek pen alangphan Ne kanghontheparpik lapen akangjinso aphuthak thedung kethan-kapachinipon dolo, lasi alang Nephan kiriji aninghang batpik anlo. Alang ke Ne lamthe kedo lapen kijunji aphan le ardi kipichot kalilo, bonta, anpartame, Ne akar’idam tame otdunthiplo, lapen ke alang aning kaiketa cheroktoklo. Laso ajok si, alang ke alang akarjong along kaiketa ingdukjinlo, lapen lasi alang ke kadokave asai keklemtang along antame Ne mena aning ateng pulo. Alang ke kaiketa hako ahut monit atum akerem alam apahn ardi piponbom si amethang aphan ningcheperungponlo, keremdet along kachingnang dundedetji aphan akaphere litpik dolo. Lasi, laso ajok, alang ke hala komatma aovetin tame Arnam aphan kanghontang atum akekroi lapen akanghon asonthot si ke’endun ardi chipilo. Lason pen si – akaheno ahin anchot ta kali, bonta ansose akenangsotlang, akeme ahin anatthu – alang prapjin pen the-dinglo, lason si pima alang akethek-kere Ne kedobomtik doan along thedung planglo. Lake kamathadam nangji sungparpelo, halaso ahut, koson si alang asontin tame alang Ne rideng along kelong, koson si alang kecho-kejun, pindeng, karamthi lapen konat si alang kedo adim aphuthak kacheparai along chehodaidetlo, lapen alar ke Ne akangchoklong athak si kadokave ahormu along tame Nephan ningkepangsampon pen chehok’ilo. Ne alangphan lakha un’edet asat papholo – asat langlo, amethang amat, pima alangphan pathihoi an bikoklo – bonta lahei son pharo asat kevang angbong, alang ke Nephan kekroi che’o’edetlo mate Nelong aning rengmemedet pu akamatha avelo. Ne le ningjelo Ne alangphan che’obuplo pu ahut tame, nonputa alang ke aningrunhuphe, lapen asai ateng pen si Nephan chinghonbomlang lapen kedamtang aron-atang ateng pen si asai klembomlang. Ne alangphan pulo pima Ne ke alangphan rorelo atheke alang le Nephan chinghonpiklo puvoiphit tame, pima Ne kapadusi ke alangphan Sobar arideng si pipo. Bonta lason asat kevang angbong, asat ke pima alang ok aphuthak kalilo, bonta lahei ke lamthe chotlo, alang Nephan si ardomverlo lapen pulo, “O Arnam! Sining lapen pirthe lapen kadokave ahormu angbong tame, tangte monit atum, ajat api tame mate ajat ahormu tame pima lake Jakongtheparpik Nangli rideng along kavedet doma? Nangli le nephan akangjinso kethepik ahut, nening ke Nangli akangjinso apot chehokparpiklo. Nangli le nephan kangsai ahut, ne ke atheng kalidetlo pu sitame, Ne ke Nangli sai amo kachinidamdam un’edet aphuthak thedung akamathadam longdamlo, athema Nanglilong ke kachepahemphu lapen gian pen si plengsetlo. Ne ok le kisung chechak nanglo puvoiphit tame, ne karjong ke ingsamjinlo. Kopuson si ne Nangli gian lapen asai amo aphan roredet unji? Ne le Nangliphan kachini pen aphi ke thilot nangpo pu sitame, kopuson si ne chehokjok lapen ningarongchen pen dengdedetpo? Jakongtheparpik Inutpet! Nangli chenam ta nephan Nangliphan patheklongji ninghangheloma? Ne ke chenam ta Nangli akangsai kelong nangji atheng kalima? Tangte pima kopine nelong Nangli ketheklongledet kangtung ason dolangma?” Lason asat kevang ahut, Pitor ke Ne akar’idam chokvet pen nepdun thekthedetlo puvoiphit tame, lake cheklangdaklo pima alangphan ke Ne ne ke’enji aphan cheparokame lapen aman-apeng dolo (alang Ne akangsai longlo puvoiphit tame pima monit akhei ke Ne adak-atur lapen ningkithi theklongji mene pulo), lapen pima alang ke lahei asat kevang pen ningchepaoi’elo. Athema alang ke Ne thengno athikdut ajoine, lapen athema alangphan Ne kapahirjume ajok, alang ke ningkan suri apharman monit aphan isi kejongdam meme lapen pacharlidun meme abang cheman longlo. Tangte lake klardak pen kopima nangtum charlidunvek nangji kalima? Kopi apot si Ne lason akidingpi Pitor aphuthak alam nangkipi loma pu kamatha padingnon lapen parsiknon; lahei anke nangtum keklem-kedam nangji atheke aron-atang saide nangpo.
Inut-banghini amonit atum Nephan chinilo puvoiphit tame, Ne ningkithi monit aphuthak Ne nangtoitelo, athe monit atum anke durepiklang, lapen lake latum aphan sungkrunglang pima Ne latum aphan kehang ateng kepaledamji aphan. Lasi, Ne ke monit aphan ningkan suri suri tame chepaningdingbomlo, pini arni antamelo, tebonta Ne ningthelo pima nangtum ke nangmethang aphan chepajoikekelo Ne kachepaningding alam aphuthak. Pitor pen ajok, nang Nephan nangchinidun nangpo lapen Ne phiphi ridun nangpo; alang akivir kedoan pen ajok, nang ke aphrang pen anpar thek muchot nangpo, lapen lasi monit keledam un’edet ahavar chepalongdun nangpo. Sining athak achiklopi-chiklolongso lapen angpong adang kethe-kibi doan, sining angsong lapen pirthe athak asontin angbong, kadokave ahormu sining lapen pirthe aphuthak alangtum asontin kachepeduk chipilo Ne kepadusi asai angdeng apharman. Chenamlo nangtum anke kelangdunprong, Sobar ajakong pen nangketoi aphuthak ke ninghanghelo? Sobar ke kaiketa doverlo Ne phuthak akachinidam monit atum aning arlo kechomosoidetji aphan, aso chingkritlo lapen achimi chekorlo kijutsi kithi kisungpik ahut anlo. Nangtum non aphong tame laso kereset abidi langno along kachingnangdundetji ningkehang dolangma? Nang kai laso apor atheke Ne sai kepadusi kepatangpo pu ahut chepovirdundet ninghangma? Nangtum tangte Ne kachepaningding non ephong Ne kachepaklangji si kachonghongma? Ne phuthak kachinidamji aphan kiri henlo akenangsotneilo, bonta asai ateng keklem ardi kipi ke ansose akenangsotneithulo. Ne lamthe anke nangtum aphan chepaklangdaklo, lapen Ne ningthelo pima nangtum Ne kapinkhat aphiphi dunthekpo, lapen anpar ke nangmethang akemang lapen akar’idam paplengji avelo.
Thangthang 27, 1992